Marcel van der Voort

11 MAART 2014 - SJEF VAN DER VOORT HONDERD JAAR 

■ Als mijn vader nog geleefd zou hebben, was hij vandaag honderd jaar geworden. Dat zou wat zijn geweest! Maar hij heeft al veel eerder de handdoek in de ring gegooid. Ik denk zelfs dat hij blij was, toen hij op 9 juni 1990, op 76-jarige leeftijd, zijn laatste adem kon uitblazen. Zijn gezondheid had een jaar of twee eerder immers een onomkeerbare, slechte wending genomen. Hij was te afhankelijk van anderen geworden, het zat er niet meer in dat hij nog ooit zou kunnen schilderen, waardoor een belangrijke katalysator om voor het leven te knokken, was weggevallen.

​

Maar ook al ga je dood, dood ga je nooit helemaal. Zeker een kunstenaar niet. Die blijft voortbestaan in zijn artistieke nalatenschap. In die zin leeft mijn vader voort tot in lengte van dagen. Honderden olieverfschilderijen, evenzovele aquarellen, talloze gebrandschilderde glas-in-loodramen, duizenden tekeningen en etsen bieden de na-hem-levenden de mogelijkheid kennis te maken met Sjef van der Voort en hen te laten genieten van zijn kunstenaarschap.

​

Op 23 januari 2009 is mijn vader nóg een keer gestorven – in artistieke zin, wel te verstaan. In ons Franse huis in het Picardische Nesle, daterend van ± 1875, met zijn authentieke aankleding bijna een museum op zich, hadden mijn vrouw en ik alle muren gedecoreerd met schilderijen van mijn vader en zijn kunstbroeder Harry Maas. Wat zou hij trots zijn geweest, als hij had kunnen zien hoe zijn door het Frans-impressionisme geïnspireerde kunstwerken een wel zeer bijzonder cachet aan ons maison de maître verleenden! Bij de artistieke aankleding van ons huis hadden we overigens wel een probleem: er zijn zóveel schilderijen van mijn vader bewaard gebleven – hij weigerde nu eenmaal hardnekkig om te exposeren en dus te verkopen, daar was-ie te verlegen voor –  dat niet alleen in elke kamer van ons Franse huis ettelijke werken hingen, maar dat er ook op zolder nog een honderdtal schilderijen stond te wachten op hún beurt om in de vele vertrekken geëxposeerd te worden.

​

Die ochtend, van de 23ste januari 2009, sprong de hoofdwaterleiding vlak voor onze voordeur. Vermoedelijk gebeurde dat rond een uur of vier ’s morgens. Het fel spuitende water spoelde het zand onder het fundament van een deel van ons huis weg en het onvermijdelijke gebeurde: toen sirenes ons om zeven uur wakker gilden, bleek een deel van de voorgevel van ons huis in een immens gat in het trottoir te zijn verdwenen. Toevallig was dat het gedeelte dat we hadden ingericht als bibliotheek, waarvan de hele inboedel eveneens in het gat was verdwenen. Enfin, ik heb elders al eens geschreven over de impact van het verlies van al de boeken die daar stonden. Waar het me hier om gaat, is dat er ook van mijn vader die dag veel artistiek werk onherroepelijk verloren is gegaan, of onherstelbaar vernield. In de bibliotheek lagen bijvoorbeeld de schetsboeken van zijn opleiding aan het Institut supérieur de Peinture de Bruxelles. Het waren twee volumineuze, in linnen gebonden cahiers met daarin de prachtigste studies. Ze zijn verdwenen, niet te vervangen, niet in geld uit te drukken.

​

Niet minder erg is wat er daarna gebeurde. De commandant van de pompiers vond zichzelf expert genoeg om te oordelen, dat de etages boven het gat in de voorgevel een serieus gevaar voor de veiligheid opleverden. Hij adviseerde de sous-prefect – op dat moment de hoogste in rang en de Fransen zijn strikt hiërarchisch geprogrammeerd – om de kamer op de eerste etage, die boven het gat gelegen was, net als het gedeelte van de zolder dat dáár weer boven lag, uit voorzorg af te breken. Dat alles speelde zich buiten mijn waarneming af. Ineens stond daar een grondverzetmachine met grijper. Toen die richting huis reed, waar vrachtwagens inmiddels met zand het gat in het trottoir hadden gedicht, bleek me pas wat de plannen waren. Ik haastte me naar de sous-prefect, een jongeman nog, gekleed in lange jas, bezig met zijn ontbijt-uit-een-zakje, en vertelde hem dat net op de plek waar de grijper ging happen, meer dan honderd kunstwerken stonden opgeborgen. Of die niet eerst weggehaald konden worden. Hij keek me glazig aan, gaf voor me niet te begrijpen en beet in zijn croissant.

​

Al bij de eerste hap die de grijper uit het pas gerestaureerde dak nam, vielen de eerste schilderijen naar beneden. Door een tweede ruk van de grijper volgden er meer. Als oud vuil vielen ze voor de rupsbanden van de kraan, op de zandhopen die er waren gestort. Toen leek de sous-prefect te snappen wat ik had gevraagd. Het vernielen werd stopgezet. De reeds gevallen werken werden voorzichtig door een ketting van pompiers naar een winkel tegenover ons huis doorgegeven – behalve als een pompier een naaktaquarel wist te bemachtigen; die bracht hij hoogstpersoonlijk, voorzichtig met twee handen dragend, met aandacht, naar de overkant.

​

Later konden we de schade opmaken. De wet van Murphy was ook bij deze ramp erg werkzaam geweest. Het waren vooral de mooiste werken die het meest hadden geleden. Het glas waarmee veel schilderijen en aquarellen waren ingelijst, was kapot en had en passant doek of papier beschadigd. Sommige schilderijen waren zó ongelukkig neergekomen, dat er grote winkelhaken in het doek waren gekomen. Vrijwel alle lijsten waren kapot, ontzet of  anderszins beschadigd. Schilderijen op hardboard waren gebroken.

​

Inmiddels is dat alles meer dan vijf jaar geleden gebeurd. Alle schilderijen staan al drie jaar in containers opgeslagen bij een verhuisbedrijf in Saint-Quentin. Op 25 maart 2014 vindt er een vergadering plaats, tijdens welke een expert d’art, opgeroepen door de verzekering van de tegenpartij, het beschadigde werk van mijn vader gaat onderwerpen aan zijn expertise. Er is namelijk een offerte voor de restauratie van alle beschadigde schilderijen en aquarellen van een restauratrice wier oordeel natuurlijk ter discussie moet worden gesteld.

​

Arme pa. Honderd zou hij zijn geworden vandaag. Dat hadden zijn nabestaanden moeten vieren met een expositie, met een mooi uitgegeven biografietje, misschien wel met de uitgave van een bloemlezing van zijn artistieke prestaties. In plaats daarvan gaat er binnenkort gechicaneerd worden over de vraag of zijn werk wel voldoende artistieke waarde heeft om de kosten van restauratie voor de verzekering te rechtvaardigen.